دلائل شهادت امام رضا (ع)

براي هرانسان خداجويي ممكن است اين سوال به ذهن خطور نمايد كه براستي دلائل شهادت آن حضرت بدست مامون خفاش صفت چه بوده است:

در «عيون أخبار الرِّضا» عليه السّلام از تميم قُرَشي، از پدرش از احمد بن علي انصاري روايت است كه گفت:

من از أبُو الصَّلْت هَرَوي پرسيدم و گفتم:

چگونه مأمون با وجود اكرامش و محبّتش به امام رضا عليه السّلام طيب نفس پيدا كرد تا امام رضا را بكشد، و با وجود آنكه او را وليعهد خود بعد از خود قرار داده بود؟!

ابو الصّلت گفت: مأمون آن حضرت را اكرام و محبّت مي‏نمود چون به فضل او اعتراف داشت، و ولايتعهد را پس از خود براي او نهاد تا به مردم نشان دهد كه:

او طالب دنياست، و منزلت او را در نفوس مردم ساقط كند. و چون در اين تدبير نتيجه‏اي نگرفت، و از امام رضا براي مردم ميلي به سوي دنيا ظاهر نشد، بلكه اين امر موجب زيادتي فضل حضرت نزد مردم و برتري محل و موقعيّت او در نفوسشان گرديد، متكلّمين از علماء و دانشمندان را از شهرها جلب كرد به طمع آنكه يكي از ايشان بالأخره حجَّت و برهان حضرت را در بحث مي‏شكند، و منزلت و مكانت او در نزد علماء ساقط مي‏گردد، و به واسطه علماء موقعيّت امام نيز در نزد عامّه ساقط مي‏شود.

در تمام اين مباحثات و مجادلات هيچ خصم علمي و طرف مقابل صاحب دانشي و فنّي از يهود و نصاري و مجوس و صابئين و بَرَاهَمَه و مُلْحدين و دَهْرِيّين، و نه خصمي از فرق مسلمين مخالفين با او بحث نكرد مگر آنكه حضرت حَجَّت او راقطع نمود، و با برهان و دليل او را ملزم مي‏نمود و مردم مي‏گفتند:

جاسوسان و متصدّيانِ گزارش اخبار، اين خبرها را براي مأمون مي‏بردند، و بدين جهت غيظش زيادتر مي‏شد، و حَسَدش شدت مي‏يافت‏

دليل ديگر بر احتجاج (دليل آوردن) مرد صوفي با مأمون و تصميم مأمون ملعون به قتل امام رضا عليه السّلام‏ است؛كه علامه مجلسي (ره) در «بحارالانوار» در باب اسباب شهادت امام رضا صلوات الله عليه به نقل از«علل الشَّرايع» و «عيون أخبار الرِّضا»، از مكتّب، و ورَّاق، و هَمْداني جميعاً از علي از پدرش از محمد بن سنان روايت مي‏نمايد كه او گفت:

من در محضر مولايم امام رضا عليه السّلام در خراسان بودم، و عادت مأمون اين بود كه روزهاي دوشنبه و پنجشنبه براي مراجعات مردم مي‏نشست، و امام رضا عليه السّلام را در سمت راست خود مي‏نشانيد.

روزي به مأمون خبر دادند كه:

مردي از صوفيان دزدي كرده است. امر كرد تا وي را احضار نمايند. چون به وي نگاه كرد، ديد مردي است ژوليده درهم رفته و شكسته، و در پيشانيش ميان دو چشمش آثار سجود است.

مأمون گفت: بد است كه اين آثار جميله در كسي باشد كه اين فعل قبيح از او سر زده باشد، آيا تو را به دزدي نسبت داده‏اند، با اين آثار نيكوئي كه من در ظاهرت مي‏نگرم؟!

مرد صوفي گفت: من دزدي را از روي اضطرار انجام دادم نه از روي اختيار، هنگامي كه تو مرا از حقّي كه خداوند برايم از خُمْس و فَيْ‏ء معيّن كرده است محروم نموده‏اي؟!

مأمون گفت: تو چه حقّي در خمس و فيْ‏ء داري؟!

صوفي گفت: خداوند عزّ و جلّ خمس را به شش قسمت نموده است و گفته است:

و فيْ‏ء را بر شش قسمت نموده است، و خداي عزّ و جلّ گفته است:

وَ مَا أفَاءَ اللهُ عَلَي رَسُولِهِ مِنْ أهْلِ الْقُرَي فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبَي وَ الْيَتَامَي وَ الْمَسَاكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الاغْنِيَاءِ مِنْكُمْ. (حشر:59):

«و آن بهره و نصيبي را كه خداوند از اهل بلاد و قريه‏ها به پيامبرش مي‏دهد اختصاص به خدا و به رسول خدا و به اهل قرابت با رسول خدا و يتيمان و مسكينان و در راه واماندگان دارد، براي آنكه در ميان بي نيازان از شما دست به دست نگردد.»

صوفي گفت: به علت آنكه تو مرا منع كردي در حالي كه من ابن السَّبيل مي‏باشم، در راه وامانده‏ام، و مسكين هستم، چيزي ندارم و از حَمَله قرآن كريم هستم! "

مراد از يتيمان و مسكينان و در راه واماندگان در آيه خمس و در آيه في‏ء يتيمان و مسكنيان و در راه واماندگان از آل رسول الله مي‏باشند به قرينه الف و لام چرا كه در أمثال اين مواضع عوض از مضاف اليه مي‏آيد. و مثل اينكه گفته باشد:

للّه و لرسوله و لذي قرباه و يتاماهم و مساكينهم و ابن سبيلهم .فعليهذا حقّي در خسم و في‏ء براي عامّه مسلمانان نيست. و آنچه را كه اين مرد صوفي ذكر كرده است بنابر مذهب فقهاء عامّه مي‏باشد چون مي‏گويند: براي فقراء مسلمين و أيتام مسلمين و أبناءسبيل مسلمين است نه خصوص آن افراد از آل رسول اكرم صلّي الله عليه و آله و سلّم."

مأمون به او گفت: من چگونه به واسطه اين افسانه سرائيها و أساطير تو، حَدِّي از حدود خدا و حكمي از احكام او را تعطيل كنم درباره دزدي كه سرقت نموده است؟!

صوفي گفت: اوَّل ابتداء به خودت كن، و آن را تطهير نما، سپس غير خودت را تطهير كن! اوَّلًا حدِّ خدا را بر خودت جاري نما پس از آن بر غير خودت!

مأمون رو كرد به حضرت امام رضا عليه السّلام و گفت: چه مي‏گويد؟!

حضرت فرمود: او مي‏گويد: تو دزدي كرده‏اي تا او دزدي كرده است!

مأمون به شدَّت خشمگين شد و به صوفي گفت: سوگند به خدا دستت را مي‏برم!

صوفي گفت: چگونه دستم را مي‏بري با وجودي كه تو غلام من هستي‏

مأمون گفت: اي واي بر تو! من از كجا غلام تو شده‏ام؟!

صوفي گفت: به سبب آنكه مادرت را از اموال مسلمين خريداري كرده‏اند. بنابراين تو غلام جميع مسلمين مي‏باشي چه در مشرق و چه در مغرب، تا اينكه تو را آزاد نمايند، و من تو را آزاد نكرده‏ام!

از اين گذشته تو جميع خمس را بلعيده‏اي، و به آل رسول حقّشان را نداده‏اي، و به من و نظيران من حقّمان را أدا ننموده‏اي!

و أيضاً از اين گذشته مرد خبيث را قدرت نيست كه بتواند همانند خودش خبيثي را تطهير كند.

حتماً بايد تطهير به دست شخص طاهري تحقّق پذيرد. و كسي كه بر او حدّ لازم آمده باشد نمي‏تواند حدّ بر غير جاري كند مگر آنكه اوَّلًا ابتداء به خود نمايد. آيا نشنيده‏اي كه خداوند عزّ و جلّ مي‏گويد:

مأمون رو كرد به حضرت امام رضا عليه السّلام و گفت: نظريّه شما درباره وي چيست؟!

امام رضا عليه السّلام فرمود: خداوند جلّ جلاله به محمد صلّي الله عليه و آله و سلّم مي‏فرمايد:

و آن عبارت است از حجّتي كه به جاهل مي‏رسد. بنابراين جاهل با جهلش آن را مي‏فهمد همان طور كه عالم با علمش مي‏فهمد. و دنيا و آخرت با حجّت قيام دارند. و اين مرد صوفي با برهان و دليل، حجّت آورده است.

مأمون امر كرد تا صوفي را رها كردند، و خودش از مردم كناره گرفت، و به امر امام رضا عليه السّلام مشغول شد تا وي را سمّ داده به شهادت رسانيد. و او فَضْل بن سَهْل و جماعتي ديگر از شيعيان را نيز كشته بود:

صدوق رضي الله عنه گويد: اين حديث به طوري كه من حكايت كرده‏ام روايت گرديده است، و من عهده دار صحَّتش نمي‏باشم.

(عيون أخبار الرّضا» ج 2 ص 237 و ص 238 و «علل الشرايع» ج 1 ص 228 و «بحار الانوار» طبع حروفى ج 49، ص 288 تا ص 290).

نويسنده:‌  غلامرضاساجدي راد/ پژوهشگرحوزه

ولايتعهدي امام رضا(ع) و نقلهاي تاريخي‏

يكي ازنكات مهم زندگاني امام رضا عليه آلاف التحيه والثناء مسأله ولايتعهدي آنحضرت است كه شهيد مطهري دراين رابطه مي فرمايند:

در اخبار و روايات ما- يعني در نقلهاي تاريخي كه از طريق علماي شيعه رسيده است - نه رواياتي كه بگوييم از ائمه نقل شده است- مثل آنچه كه شيخ مفيد در كتاب ارشاد نقل كرده و آنچه- از او بيشتر- شيخ صدوق در كتاب عيون اخبار الرضا نقل كرده است، مخصوصاً در عيون اخبار الرضا نكات بسيار زيادي از مسأله ولايتعهد حضرت رضا هست، و من قبل از اين كه به اين تاريخهاي شيعي استناد كرده باشم، در درجه اول كتابي از مدارك اهل تسنن را مدرك قرار مي‏دهم و آن، كتاب مقاتل الطالبيّين ابوالفرج اصفهاني است.

ابوالفرج اصفهاني از اكابر مورخين دوره اسلام است. او اصلًا اموي و از نسل بني اميه است، و اين از مسلّمات مي‏باشد. در عصر آل بويه مي‏زيسته است و چون ساكن اصفهان بوده به نام «ابوالفرج اصفهاني» معروف شده است.

اين مرد، شيعه نيست كه بگوييم كتابش را روي احساسات شيعي نوشته است، مسلّم سنّي است؛ و ديگر اينكه يك آدم خيلي باتقوايي هم نبوده كه بگوييم روي جنبه‏هاي تقوايي خودش مثلًا تحت تأثير [حقيقت ماجرا] قرار گرفته است. او صاحب كتاب الاغاني است. «اغاني» جمع «اغنيّه» است و اغنيه يعني آوازها. تاريخچه موسيقي را در دنياي اسلام- و به تناسب تاريخچه موسيقي، تاريخچه‏هاي خيلي زياد ديگري را- در اين كتاب كه ظاهراً هجده جلد بزرگ است بيان كرده است.

مي‏گويند صاحب بن عُبّاد- كه معاصر اوست- هرجا مي‏خواست برود، يك يا چند بار كتاب با خودش مي‏برد، وقتي كتاب‏ ابوالفرج به دستش رسيد گفت: «من ديگر از كتابخانه بي‏نيازم».

اين كتاب آنقدر جامع و پرمطلب است كه با اينكه نويسنده‏اش ابوالفرج و موضوعش تاريخچه موسيقي و موسيقيدانهاست افرادي از محدثين شيعه از قبيل مرحوم مجلسي و مرحوم حاج شيخ عباس قمّي مرتب از كتاب اغاني ابوالفرج نقل مي‏كنند.

گفتيم ابوالفرج كتابي دارد كه از كتب معتبره تاريخ اسلام شمرده شده به نام «مقاتل الطالبيّين» تاريخ كشته شدن‏هاي بني ابي طالب (اولاد ابي طالب).

او در اين كتاب، تاريخچه قيامهاي علويين و شهادتها و كشته شدن‏هاي اولاد ابي طالب اعم از علويين و غيرعلويين را- كه البته بيشترشان علويين هستند- جمع آوري كرده است كه اين كتاب اكنون دردست است. در اين كتاب حدود ده صفحه را اختصاص داده به حضرت رضا، و جريان ولايتعهدي حضرت رضا را نقل كرده، كه وقتي ما اين كتاب را مطالعه مي‏كنيم مي‏بينيم با تاريخچه‏هايي كه علماي شيعه به عنوان «تاريخچه» نقل كرده‏اند خيلي وفق مي‏دهد؛ مخصوصاً آنچه كه در مقاتل الطالبيّين آمده با آنچه كه در ارشاد مفيد آمده- ايندو را با هم تطبيق كرديم- خيلي به هم نزديك است، مثل اين است كه يك كتاب باشند، چون گويا سندهاي تاريخي هر دو به منابع واحدي مي‏رسيده است. بنابراين مدرك ما در اين مسأله تنها سخن علماي شيعه نيست.

حال برويم سراغ انگيزه‏هاي مأمون، ببينيم مأمون را چه چيز وادار كرد كه اين موضوع [را مطرح كند؟]

آيا مأمون واقعاً به اين فكر افتاده بود كه كار را به حضرت رضا واگذار كند كه اگر خودش مرد يا كشته شد خلافت به خاندان علوي و به حضرت رضا منتقل شود؟

اگر چنين اعتقادي داشت آيا اين اعتقادش تا نهايت امر باقي ماند؟

در اين صورت بايد قبول نكنيم كه مأمون حضرت رضا را مسموم كرده، بايد حرف كساني را قبول كنيم كه مي‏گويند حضرت رضا به اجل طبيعي از دنيا رفتند. از نظر علماي شيعه اين فكر كه مأمون از اول حسن نيت داشت و تا آخر هم بر حسن نيت خود باقي بود مورد قبول نيست. بسياري از فرنگيها چنين اعتقادي دارند، معتقدند كه مأمون واقعاً شيعه بود، واقعاً معتقد و علاقه‏مند به آل علي بود.

مأمون و تشيع‏

مأمون عالمترين خلفا و بلكه شايد عالمترين سلاطين جهان است. در ميان‏ سلاطين جهان شايد عالمتر، دانشمندتر و دانش دوست‏تر از مأمون نتوان پيدا كرد. و در اينكه در مأمون تمايل روحي و فكري هم به تشيع بوده باز بحثي نيست، چون مأمون نه تنها در جلساتي كه حضرت رضا شركت مي‏كردند و شيعيان حضور داشتند دم از تشيع مي‏زده است، در جلساتي كه اهل تسنن حضور داشته‏اند نيز چنين بوده است.

«ابن عبد البِر» كه يكي از علماي معروف اهل تسنن است اين داستاني را كه در كتب شيعه هست، در آن كتاب معروفش نقل كرده است كه:

روزي مأمون چهل نفر از اكابر علماي اهل تسنن در بغداد را احضار مي‏كند كه صبح زود بياييد نزد من. صبح زود مي‏آيد از آنها پذيرايي مي‏كند، و مي‏گويد من مي‏خواهم با شما در مسأله خلافت بحث كنم. مقداري از اين مباحثه را آقاي [محمدتقي‏] شريعتي در كتاب خلافت و ولايت نقل كرده‏اند. قطعاً كمتر عالمي از علماي دين را من ديده‏ام كه به خوبي مأمون در مسأله خلافت استدلال كرده باشد؛ با تمام اينها در مسأله خلافت اميرالمؤمنين مباحثه كرد و همه را مغلوب نمود.

در روايات شيعه هم آمده است، و مرحوم آقا شيخ عباس قمي نيز در كتاب منتهي الآمال نقل مي‏كند كه:

شخصي از مأمون پرسيد كه تو تشيع را از چه كسي آموختي؟

گفت: از پدرم هارون.

مي‏خواست بگويد پدرم هارون هم تمايل شيعي داشت. بعد داستان مفصلي را نقل مي‏كند، مي‏گويد پدرم تمايل شيعي داشت، به موسي بن جعفر چنين ارادت داشت، چنين علاقه‏مند بود، چنين وچنان بود، ولي در عين حال با موسي بن جعفر به بدترين شكل عمل مي‏كرد. من يك وقت به پدرم گفتم تو كه چنين اعتقادي درباره اين آدم داري پس چرا با او اين‏جور رفتار مي‏كني؟ گفت: الْمُلْكُ عَقيمٌ (مثلي است در عرب) يعني مُلك فرزند نمي‏شناسد تا چه رسد به چيز ديگر. گفت:

پسرك من! اگر تو كه فرزند من هستي با من بر سر خلافت به منازعه برخيزي، آن چيزي را كه چشمانت در او هست از روي تنت برمي‏دارم، يعني سرت را از تنت جدا مي‏كنم.

پس در اينكه در مأمون تمايل شيعي بوده شكي نيست، منتها به او مي‏گويند «شيعه امام كُش».

مگر مردم كوفه تمايل شيعي نداشتند و امام حسين را كشتند؟!

و در اين كه مأمون مرد عالم و علم دوستي بوده نيز شكي نيست و اين سبب شده كه بسياري‏ از فرنگيها معتقد بشوند كه مأمون روي عقيده و خلوص نيت، ولايتعهد را به حضرت رضا تسليم كرد و حوادث روزگار مانع شد، زيرا حضرت رضا به اجل طبيعي از دنيا رفت و موضوع منتفي شد. ولي اين مطلب البته از نظر علماي شيعه درست نيست، قرائن هم برخلاف آن است. اگر مطلب تا اين مقدار صميمي و جدي مي‏بود عكس العمل حضرت رضا در مسأله قبول ولايتعهد به اين شكل نبود كه بود. ما مي‏بينيم حضرت رضا قضيه را به شكلي كه جدي باشد تلقي نكرده‏اند.

(مطهري،1387ج18صص119-117)

نويسنده: غلامرضاساجدي راد / پژوهشگرحوزه

دوران امامت حضرت رضا(ع)

حضرت رضا عليه السلام در سال 183 هجري قمري عهده‌دار امامت شد و مدّت امامتش بيست سال به‌طول انجاميد. دوران امامت پيشواي هشتم از نظر سياسي و فرهنگي از اهميّت و حساسيّت خاصي برخوردار بود. روند تحولات سياسي و فرهنگي جامعه اسلامي در اين مقطع بگونه‌اي بود كه افكار عمومي را بيش از پيش متوجه مكتب اهل بيت عليهم السلام مي‌كرد.

شرايط سياسي

هارون، خليفه مقتدر عباسي مي‌پنداشت پس از به شهادت رساندن موسي بن جعفر عليه السلام اوضاع سياسي بر وفق مراد او پيش خواهد رفت و باقي مانده مخالفان حكومت از سرگذشت امام كاظم عليه السلام عبرت گرفته تسليم خواهند شد، ولي برخلاف پندار وي، كشور اسلامي در سالهاي آخر زمامداري هارون دستخوش ناآرامي‌ها و شورش‌ها گرديد و از هر جا صداي مخالفت و اعتراض برخاست؛ از حجاز و عراق گرفته تا ماوراءالنهر، سمرقند، خراسان، سيستان، آذربايجان و شام؛ همه جا از گسترش جوّ ناامني و بي‌ثباتي سياسي در جامعه و آبستن آن براي تحولات جديد خبر مي‌داد.

نارضايتي و كشمكش حتي به درون دربار راه يافت. برخورد خصمانه و دور از انتظار هارون با برمكيان و كشتن و به زندان افكندن سران آنان، زنگ خطر را براي همه چاكران به صدا درآورد و دلسردي و نفرت آنان را نسبت به هارون بيشتر كرد. بگونه‌اي كه خليفه احساس مي‌كرد همه اطرافيان انتظار مرگ او را مي‌كشند.

شرايط فرهنگي

سياست درهاي باز عباسيان بويژه مأمون در زمينه مسائل فرهنگي، دانشمندان و صاحب‌نظران را از نقاط مختلف جهان راهي مركز خلافت اسلامي كرد و موجب بروز شبهه‌ها و ابهام‌هاي زيادي در اعتقادات مسلمانان گشت. بحث‌هاي كلامي از سوي جريان‌هاي گوناگون فكري به سرعت رو به رشد و توسعه نهاد و در هر زمينه نظري پديد آمد.

موضوع امامت در كنار بحث توحيد و عدل از مباحث جنجال‌برانگيز محافل علمي آن عصر بود. محدوديّت‌هايي كه عباسيان براي شيعيان و نيز پيشوايان آنان ايجاد كرده بودند، دسترسي ايشان را به امامان عليهم السلام براي فراگيري اعتقادات صحيح، با مشكلاتي مواجه كرده بود.

علاوه بر اين، اختلافات و كشمكش‌هاي جديد بر سر مسأله امامت، از سوي برخي شيعيان و ياران موسي بن جعفر عليه السلام برآشفتگي اوضاع فرهنگي جامعه اسلامي مي‌افزود.

پس از شهادت امام كاظم عليه السلام ميان شيعيان در مسأله امامت دو نظر پيدا شد:

بيشتر شيعيان به امام رضا عليه السلام روي آورده و به امامتش گردن نهادند؛ ولي تعداد اندكي در امامت موسي بن جعفر عليه السلام توقف كرده، آن حضرت را در سلسله امامت، آخرين فرد پنداشتند. اين افراد «واقفيّه» و «ممطوره»  نام گرفتند.

مورخان، عامل اصلي پيدايش واقفيّه را مال دوستي و دنياپرستي سران اين فرقه انحرافي دانسته و نوشته‏اند:

امام كاظم عليه السلام تعدادي از ياران خود را مأمور جمع‏آوري اموال و وجوه شرعي كرده بود. با طولاني شدن مدت زنداني آن حضرت اموال زيادي نزد اينان گرد آمد. هنگامي كه آن بزرگوار به شهادت رسيد امام رضا عليه السلام از آنان خواست اموالي را كه نزد خود دارند به وي تحويل دهند.

بعضي از وكلا براي تصاحب اموال گرد آمده، دين خود را به دنيا فروختند و در پاسخ به خواسته امام زمانشان، منكر رحلت امام كاظم شدند. چهره‏هاي برجسته جريان انحرافي واقفيّه عبارتند از: زياد بن مروان قندي، علي بن ابي حمزه بطائني، عثمان بن عيسي رواسي و احمد بن ابي بِشْر سرّاج.

افكار انحرافي بنيان‏گذاران مكتب وقف كه برخي از آنان از چهره‏هاي سرشناس و نزديك به امامان عليهم السلام بودند، پيامدهاي ناگواري در جامعه شيعي بر جاي گذاشت كه‏ كمترين آن، تضعيف جايگاه امامت، ايجاد اختلاف ميان مسلمانان و مشغول ساختن افكار عمومي به مسائل انحرافي و غفلت از نيرنگ هاو توطئه‏هاي اساسي دشمن و مشغول ساختن بخشي از وقت پيشواي هشتم جهت پاسخگويي به شبهات واقفيّه و برملا كردن چهره‏هاي شيطاني آنان بود. از اين رو، امامان عليهم السلام از اين جريان به فتنه تعبير كرده‏اند.

 نويسنده: غلامرضاساجدي راد / پژوهشگر حوزه

امام رضا(ع) كيست؟

 هشتمين پيشواي شيعيان در يازدهم ذيقعده، سال 148 هجري در مدينه متولد شد. امام صادق عليه السلام پيش از ولادت نواده خويش، بارها از وي به‌عنوان عالم آل محمّد صلي الله عليه و آله ياد كرده آرزوي درك وجود او را مي‌نمود.

نام وي علي، كنيه‌اش ابوالحسن و مشهورترين لقب‌هايش رضا است كه از سوي پيامبر صلي الله عليه و آله و موسي بن جعفر عليه السلام به وي داده شده و بيانگر آن است كه آن حضرت در آسمان، مرضيّ خدا و در زمين، پسنديده رسول خدا صلي الله عليه و آله و امامان پس از آن حضرت است.

مادر حضرت رضا عليه السلام نجمه نام داشت كه امّ‌البنين، تُكتَم و خيزران نيز خوانده مي‌شد. وي همراه بردگان از آفريقا به مدينه آورده و توسط موسي بن جعفر از برده فروش خريده شد و بدين وسيله به بيت امامت راه يافت و افتخار همسري پيشواي هفتم را پيدا كرد.

پيشواي هشتم به زيور اخلاق فردي و اجتماعي آراسته بود و در معاشرت با افراد مختلف با رفتار و برخوردهاي سازنده خويش، درس‌هاي آموزنده‌اي به همگان مي‌داد.

وي به همه انسان‌ها اعم از آزاد و برده، سفيد و سياه، ارج مي‌نهاد، با سياهان بر يك سفره مي‌نشست، با خدمتكاران انس داشت و در مواقع لازم با تذكرات لازم، ياران خويش را از فرو افتادن در دام فساد و انحراف بازمي‌داشت و در صورت بي‌توجهي و اصرار بر خلاف، آنان را طرد مي‌كرد تا كارهاي خلاف ايشان به حساب آن حضرت گذاشته نشود به عنوان نمونه مي‌توان تذكرات، انتقادات و موضع‌گيري‌هاي امام را در برابر برادرش زيد و برادرزاده‌اش محمد بن جعفر نام برد.

امام رضا عليه السلام به همان اندازه كه نسبت به مستضعفان و زيردستان مهربان و متواضع بود در رويارويي با مستكبران و طاغوت‌هاي زمان خود بي‌اعتنايي مي‌كرد.

برخورد تحقيرآميز آن حضرت با فضل بن سهل وزير مأمون شاهد گوياي اين سيره امام عليه السلام است:

فضل به حضور امام رسيد، مدتي بر سر پا ايستاد و حضرت به وي اعتنايي نكرد تا آن كه سر بلند كرد و فرمود: چه كار داري؟ گفت: سرور من! اين نامه‌اي است كه مأمون براي من نوشته است و شما كه وليعهد هستيد شايسته است كه همسان با عطاياي خليفه مرا مشمول بخشش‌هاي خويش سازيد.

امام دستور داد نامه را بخواند.

فضل همچنان كه ايستاده بود نامه را خواند.

حضرت فرمود: اگر تقوا پيشه كني همانند آنچه در اين نامه آمده ما نيز به تو مي‌دهيم.

حدود دو سوّم از عمر امام رضا عليه السلام پيش از امامت آن حضرت سپري شد. متأسفانه از فعّاليّت‌هاي آن بزرگوار در اين مقطع جز چند رويداد چيزي در دسترس نيست.

در يك نگاه، مقطع 35 ساله ياد شده دوران رنج و محنت آن حضرت بود؛ زيرا از يك سو به چشم خود مي‌ديد كه آل علي عليه السلام و پيروان ائمه عليهم السلام به جرم اعتقاد به امامت پدر بزرگوارش گروه گروه گرفتار چنگال ستم حكمرانان عباسي شده و به دست آنان شهيد مي‌شوند. از سوي ديگر بسياري از شيعيان بر اثر دسترسي نداشتن به امام زمانشان و تبليغات سوء جيره خواران دستگاه خلافت، در مسأله امامت دچار شك شده‌اند.

جريان دستگيري و گرفتاري‌هاي پي در پي پدر بزرگوارش و در نهايت شهادت مظلومانه آن حضرت بيش از پيش فرزند موسي بن جعفر عليه السلام را آزرده‌خاطر ساخت و خشم و نفرت او را نسبت به مسببان اين جنايت بزرگ برانگيخت.

نويسنده:‌  غلامرضاساجدي راد / پژوهشگر حوزه

(( سردار حسين سلامي جانشين فرمانده كل سپاه ))

جانشين فرمانده كل سپاه با بيان اينكه رزمايش "حاميان ولايت" اولين واكنش لبيك‌گونه سپاه به فرمايشات و تدابير اخير مقام معظم رهبري است، گفت: هر نقطه‌اي كه مبدا عمليات تهاجمي دشمن بر عليه جمهوري اسلامي ايران باشد مورد تهاجم و تازش متقابل واحدهاي رزمي سپاه قرار خواهد گرفت.

سردار حسين سلامي جانشين فرمانده كل سپاه در رزمايش "حاميان ولايت" ضمن تشريح اهداف رزمايش، گفت: اين رزمايش واكنش لبيك‌گونه سپاه به فرمايشات مقتدرانه مقام معظم رهبري در نمازجمعه و اعلام تدبير ايشان در مواجهه با تهديدات منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي بود.

وي افزود: در رزمايش "حاميان ولايت"، نيروي زميني سپاه دكترين آفند و پدافندي جديد خود را با استفاده از يگانهاي عمليات دوربرد و با محوريت تيپ 33 هوابرد المهدي به اجرا درآورد.

سلامي تصريح كرد: در اين تمرين عملي تهاجم به عمق گسترش يافته دشمن و تطبيق بين آتش‌ها با استفاده از يگانهاي هوابرد مورد آزمايش قرار گرفت.

وي با بيان اينكه در رزمايش "حاميان ولايت" علاوه بر تمرين تاكتيك‌هاي تهاجم به عمق مناطق گسترش يافته دشمن، عمليات عميق بر ضد احاطه‌هاي قائم دشمن نيز به اجرا در آمد، اظهار داشت: عمليات ضد هلي برن، كمين به واحدهاي در حال حركت دشمن، دفاع ثابت و استاتيك منطقه‌اي نيز از جمله اقداماتي بود كه در اين رزمايش به اجرا گذاشته شد.

جانشين فرمانده كل سپاه در پايان تاكيد كرد: هر نقطه‌اي كه مبدا عمليات تهاجمي دشمن بر عليه جمهوري اسلامي ايران باشد مورد تهاجم و تازش متقابل واحدهاي رزمي سپاه قرار خواهد گرفت.

انتخابات يك فريضه است
آنچه مربوط به مسائل كشور است، مهمترين مسئله، مسئله‏ى انتخابات است. انتخابات يكى از آن عرصه‏هاى بسيار حساس و تعيين‏كننده است. اگر هر دوره‏اى از اين دوره‏هاى انتخابات را شما ملاحظه كنيد، تحليل كنيد، خواهيد ديد در هر كدام از انتخاباتهاى ما - چه انتخابات مجلس، چه انتخابات رياست جمهورى و بعضى انتخاباتهاى ديگر - در هر برهه‏اى سعى گردانندگان تبليغات خصمانه‏ى استكبار جهانى بر اين بوده است كه حضور مردم را كمرنگ كنند؛ انگيزه‏ى مردم را كم كنند؛ همت آنها را، اميد آنها را نسبت به انتخابات از بين ببرند يا كمرنگ كنند. البته به توفيق الهى نتوانسته‏اند. اين نشاندهنده‏ى اهميت انتخابات است. آن كسانى كه دم از دمكراسى و مردم‏سالارى و حقوق مردم و نظامهاى مردمى ميزنند و با اين بهانه كشورگشائى ميكنند، كشتار ميكنند، فاجعه‏آفرينى ميكنند، آنها در مقابل مردم‏سالارى ملت ايران درمانده‏اند. اين براى آنها يك مشكل حل‏ناشدنى است. نميدانند چه بكنند با اين حادثه، چه بگويند. از رژيم كودتائى حمايت ميكنند، از رژيمهاى موروثى حمايت ميكنند، از كشورهائى كه هيچوقت در آنها آراء مردم مرجع نبوده است براى تشكيل حكومت، پشتيبانى ميكنند، آن وقت در مقابل ملت ايران كه اينجور آزادانه وارد ميدان ميشود و قانونگذار را، مجرى را و مسئوليتهاى اساسى را انتخاب ميكند، چه ميتوانند بگويند؟ در مقابل چشم مردم دنيا چه كار ميتوانند بكنند؟ ناچارند يا بگويند آزادى نيست يا بگويند مردم شركت نكردند، يا اگر بتوانند انتخابات را تعطيل كنند؛ كمااينكه در يك برهه‏اى همت آنها به وسيله‏ى بعضى از عناصر فريب‏خورده اين بود كه انتخابات را بكلى تعطيل كنند، كه اصلاً انتخابات انجام نگيرد؛ ولى به فضل خدا نتوانستند اين كار را بكنند؛ اما همتشان اين بود. اين اهميت انتخابات را نشان ميدهد.
آنچه در انتخابات بسيار مهم است، حضور عمومى مردم است؛ همه بايد در انتخابات شركت كنند؛ اين يك وظيفه‏ى ملى است؛ اين چيزى نيست كه با بودن دولت دولتهاى مختلف، روى كار بودن جريانهاى مختلف، جناحهاى مختلف، تغيير بپذيرد. انتخابات يك فريضه است؛ همه بايد شركت كنند؛ همه بايد خود را موظف بدانند براى اينكه در انتخابات شركت كنند. بهانه‏جوئى نبايد بشود. بعضى از حرفها بهانه‏جوئى است. گاهى بهانه‏جوئى حقيقى است، گاهى بهانه‏جوئى براى اين است كه مردم دلسرد بشوند. انتخابات در كشور ما در مقايسه‏ى با انتخاباتهائى كه ما مى‏بينيم در دنيا دارد انجام ميگيرد و خبرش را داريم، جزو سالمترينهاست؛ انتخاباتِ خوبى است.
البته من به مجريان انتخابات توصيه كرده‏ام، الان هم توصيه ميكنم: بايد بشدت قانون را رعايت كنند. حد و مرز، قانون است. همه بايد الزامات قانونى را بپذيرند و تسليم الزامات قانونى بشوند. قانون حد فاصل حق و باطل است در حركت و مشى ملت و مسئولين. قانون را نبايد دور زد. اين بايد رعايت بشود؛ بحمداللَّه رعايت هم ميشود. ما هم توصيه داريم ميكنيم كه با مراقبت و دقت بيشتر قانون را رعايت كنند؛ به كسى ظلم نشود، حق كسى تضييع نشود؛ حق مردم در طرف مقابل، تضييع نشود، كه آدمهاى ناباب و ناصالح، صالح معرفى نشوند؛ آدمهاى صالح هم از حق خودشان محروم نمانند، ناصالح معرفى نشوند. اين رعايتهائى است كه بايد همه بكنند. اما آنچه كه اصل است، حضور در انتخابات است؛ بايد همه در انتخابات شركت كنند؛ اين يك وظيفه‏ى عمومى است.
البته فرصت هست تا روز انتخابات و من تا آن وقت باز هم عرائضى به ملت عزيزمان خواهم داشت. اين را عرض كرديم تا كسانى كه در زمينه‏ى انتخابات فكر ميكنند، حرف ميزنند، سياستگذارى ميكنند، اجرا ميكنند، اقدام ميكنند، با توجه به اهميت اين مسئله كار خودشان را دنبال كنند.

انتخابات وسيله‏اى براى عزت ملى
ملت عزيز ايران! من به شما عرض ميكنم، درست در نقطه‏ى مقابل خواست دشمنان، همه‏ى ما بايد در انتخابات حضور فعالى داشته باشيم. انتخابات آبروى ملى ماست؛ انتخابات يكى از شاخصهاى رشد ملى ماست؛ انتخابات وسيله‏اى براى عزت ملى است. وقتى ببينند كه ملت ايران با شور و با شعور و با درك كامل و آگاهى پاى صندوقهاى رأى ميروند، معنايش چيست؟ معنايش اين است ملت براى خود حق و توان تصميم‏گيرى قائل است؛ ميخواهد در آينده‏ى كشور اثر بگذارد و مسئولان كشور و مديران اصلى كشور را انتخاب كند. انتخاب رئيس جمهور يعنى انتخاب رئيس قوه‏ى مجريه و كسى كه اغلب امكانات كشور در اختيار اوست. و مى‏بينيد اگر چنانچه رئيس جمهورى شور و نشاط و شوق و اراده داشته باشد، چه خدمات بزرگى را براى اين كشور انجام ميدهد؛ ميخواهند اين نباشد. من عرض ميكنم: همه بايد اصرار داشته باشيد كه در انتخابات شركت كنيد. به نظر من مسئله‏ى اول در انتخابات، مسئله‏ى انتخاب اين شخص يا آن شخص نيست؛ مسئله‏ى اول، مسئله‏ى حضور شماست. حضور شماست كه نظام را تحكيم ميكند، پايه‏هاى نظام را مستحكم ميكند، آبروى ملت ايران را زياد ميكند، استقامت كشور را در مقابل دشمنى‏ها زياد ميكند و دشمن را از طمع ورزيدن به كشور و از فكر ضربه زدن و توسعه و فساد و فتنه منصرف ميكند. اين يك مسئله‏ى بسيار مهم است؛ پس مسئله‏ى اول، شركت در انتخابات است.

شاخصهاي مكتب سياسي امام
من مى‏خواهم روى مكتب سياسى امام تكيه كنم. مكتب سياسى امام نمى‏تواند از شخصيت پُرجاذبه‏ى امام جدا شود. راز موفقيت امام در مكتبى است كه عرضه كرد و توانست آن را به‏طور مجسم و به‏صورت يك نظام، در مقابل چشم مردم جهان قرار دهد. البته انقلاب عظيم اسلامى ما به‏دست مردم به پيروزى رسيد و ملت ايران عمق توانايى‏ها و ظرفيت فراوان خود را نشان داد؛ اما اين ملت بدون امام و مكتب سياسى او قادر به چنين كار بزرگى نبود. مكتب سياسى امام ميدانى را باز مى‏كند كه گستره‏ى آن حتّى از تشكيل نظام اسلامى هم وسيع‏تر است. مكتب سياسى‏يى كه امام آن را مطرح و براى آن مجاهدت كرد و آن را تجسم و عينيت بخشيد، براى بشريت و براى دنيا حرف تازه دارد و راه تازه پيشنهاد مى‏كند. چيزهايى در اين مكتب وجود دارد كه بشريت تشنه‏ى آنهاست؛ لذا كهنه نمى‏شود. كسانى كه سعى مى‏كنند امام بزرگوار ما را به عنوان يك شخصيت متعلق به تاريخ و متعلق به گذشته معرفى كنند، در تلاشِ خود موفق نخواهند شد. امام در مكتب سياسى خود زنده است، و تا اين مكتب سياسى زنده است، حضور و وجود امام در ميان امت اسلامى، بلكه در ميان بشريت، منشأ آثار بزرگ و ماندگار است.
مكتب سياسى امام داراى شاخصهايى است. من امروز چند خط از خطوط برجسته‏ى اين مكتب را در اين‏جا بيان مى‏كنم. يكى از اين خطوط اين است كه در مكتب سياسى امام، معنويت با سياست در هم تنيده است. در مكتب سياسى امام، معنويت از سياست جدا نيست؛ سياست و عرفان، سياست و اخلاق. امام كه تجسم مكتب سياسىِ خود بود، سياست و معنويت را با هم داشت و همين را دنبال مى‏كرد؛ حتّى در مبارزات سياسى، كانون اصلى در رفتار امام، معنويت او بود. همه‏ى رفتارها و همه‏ى مواضع امام حول محور خدا و معنويت دور مى‏زد. امام به اراده‏ى تشريعى پروردگار اعتقاد و به اراده‏ى تكوينىِ او اعتماد داشت و مى‏دانست كسى كه در راه تحقق شريعت الهى حركت مى‏كند، قوانين و سنت‏هاى آفرينش كمك گار اوست. او معتقد بود كه: «وللَّه جنود السّماوات و الأرض و كان اللَّه عزيزاً حكيما». امام قوانين شريعت را بستر حركت خود مى‏دانست و علائم راهنماى حركت خود به‏شمار مى‏آورد. حركت امام براى سعادت كشور و ملت، بر مبناى هدايت شريعت اسلامى بود؛ لذا «تكليف الهى» براى امام كليد سعادت به‏حساب مى‏آمد و او را به هدفهاى بزرگِ آرمانى خود مى‏رساند...
شاخص دوم، اعتقاد راسخ و صادقانه به نقش مردم است؛ هم كرامت انسان، هم تعيين‏كننده بودن اراده‏ى انسان. در مكتب سياسى امام، هويت انسانى، هم ارزشمند و داراى كرامت است، هم قدرتمند و كارساز است. نتيجه‏ى ارزشمندى و كرامت داشتن اين است كه در اداره‏ى سرنوشت بشر و يك جامعه، آراء مردم بايد نقش اساسى ايفا كند. لذا مردم‏سالارى در مكتب سياسى امام بزرگوار ما - كه از متن اسلام گرفته شده است - مردم‏سالارىِ حقيقى است؛ مثل مردم‏سالارى امريكايى و امثال آن، شعار و فريب و اغواگرىِ ذهنهاى مردم نيست
شاخص سوم از شاخصهاى مكتب سياسى امام، نگاه بين‏المللى و جهانىِ اين مكتب است. مخاطب امام در سخن و ايده‏ى سياسى خود، بشريت است؛ نه فقط ملت ايران. ملت ايران اين پيام را به گوش جان شنيد، پايش ايستاد، برايش مبارزه كرد و توانست عزت و استقلال خود را به‏دست آورد؛ اما مخاطب اين پيام، همه‏ى بشريت است. مكتب سياسى امام اين خير و استقلال و عزت و ايمان را براى همه‏ى امت اسلامى و همه‏ى بشريت مى‏خواهد؛ اين رسالتى است بر دوش يك انسان مسلمان. البته تفاوت امام با كسانى كه براى خود رسالت جهانى قائلند، اين است كه مكتب سياسى امام با توپ و تانك و اسلحه و شكنجه نمى‏خواهد ملتى را به فكر و به راه خود معتقد كند. امريكايى‏ها هم مى‏گويند ما رسالت داريم در دنيا حقوق بشر و دمكراسى را توسعه دهيم. راه گسترش دمكراسى، كاربرد بمب اتم در هيروشيماست؟! توپ و تانك و جنگ‏افروزى و كودتاگرى در امريكاى لاتين و آفريقاست؟! امروز هم در خاورميانه اين همه دغل بازى و فريبگرى و ظلم و جنايت به چشم مى‏خورد. با اين وسايل مى‏خواهند حقوق بشر و رسالت جهانى‏شان را گسترش دهند! مكتب سياسى اسلام فكر درست و سخن نوى خود را با تبيين در فضاى ذهن بشريت رها مى‏كند و مثل نسيم بهارى و عطر گلها در همه‏جا مى‏پيچد...
شاخص مهم ديگر مكتب سياسى امام بزرگوار ما پاسدارى از ارزشهاست، كه مظهر آن را امام بزرگوار در تبيين مسأله‏ى ولايت‏فقيه روشن كردند. از اول انقلاب اسلامى و پيروزى انقلاب و تشكيل نظام اسلامى، بسيارى سعى كرده‏اند مسأله‏ى ولايت‏فقيه را نادرست، بد و برخلاف واقع معرفى كنند؛ برداشتهاى خلاف واقع و دروغ و خواسته‏ها و توقعات غيرمنطبق با متن نظام سياسى اسلام و فكر سياسى امام بزرگوار. اين‏كه گاهى مى‏شنويد تبليغاتچى‏هاى مجذوب دشمنان اين حرفها را مى‏پراكنند، مربوط به امروز نيست؛ از اول، همين جريانات و دست‏آموزها و تبليغاتِ ديگران اين حرفها را مطرح مى‏كردند....
آخرين نكته ‌اي كه به عنوان شاخصه ي مكتب سياسي امام عرض مي كنم مسئله عدالت اجتماعي است عدالت اجتماعي يكي از مهمترين و اصلي ترين خطوط در مكتب سياسي امام بزرگوار ماست. در همه ي برنامه‌هاي حكومت –در قانونگذاري و در اجرا و در قضا-بايد عدالت اجتماعي وپركردن شكافهاي طبقاتي- مورد نظر و هدف باشد.
فرازي از بيانات مقام معظم رهبري در مراسم پانزدهمين سالگرد ارتحال امام خميني(ره) 14/3/1383

درس امام به امت
جمله‏اى در وصيت‏نامه‏ى امام عزيزمان هست كه هرگز نبايد آن را فراموش كنيم. ايشان فرمودند: آن عاملى كه انقلاب را به پيروزى رساند، همان عامل، انقلاب را تداوم خواهد داد. يعنى اتكال به خدا و ايمان مردم به اسلام و تصميم قاطع بر انجام وظيفه‏ى الهى و اسلامى و وحدت كلمه، رمز پيروزى و تداوم انقلاب است. اين، يك درس هميشگى براى همه‏ى ماست.
امروز شاهديم كه بر كشور ما، وحدت و صميميت و صفاى همگانى حاكم است. اين، حادثه‏اى بسيار عظيم و از بركات روح مطهر امام بزرگوار ماست. اخلاص آن مرد بزرگ الهى، بعد از رحلت او هم در فضاى اين جامعه اثر گذاشت و دلها را به هم انس داد و پيوندها را محكم كرد. اتحاد كلمه و همراهى شما مردم با هم و پيوند محكمى كه بين شما و مسؤولان ابراز شد، همه‏ى دنيا آن را ديدند و باعث يأس دشمنان گرديد.
با ورود امام به صحنه‏ى داخلى كشور در سال 57، انقلاب طراوت ديگرى يافت و برگ و بارى پيدا كرد و ثمربخش شد. لطف خدا بر امام بود كه در وجودش اين بركات را قرار داد. روح مطهر او در هنگام وفات و عروج ملكوتيش نيز مشمول بركات و لطف الهى شد و موجب گرديد تا انقلاب در ايام رحلت آن بزرگوار هم مثل روزهاى اول پيروزى، برگ و بار تازه‏تر پيدا كند و از هيمنه و هيبت برخوردار بشود و دشمنان را مأيوس كند.
ما امروز به بركت امام(ره) مى‏توانيم از موضع قدرت و قوّت با دنيا حرف بزنيم. هيچ‏كس در دنيا نبايد تصور كند كه جمهورى اسلامى اندكى در خود احساس ضعف مى‏كند. به فضل پروردگار، ما امور داخلى خودمان را با قوّت و اعتمادبه‏نفسِ كامل پيش خواهيم برد و ارتباطات خارجى را تا آن‏جا كه با اصول ما منطبق باشد و براى اسلام و مسلمين و ملت ايران و انقلاب و جمهورى اسلامى مقرون به صلاح و صرفه باشد، با قوّت و قدرت و از موضع بالا گسترش خواهيم داد.
اين جمله را كه امام بزرگوارمان بارها و بارها روى آن تاكيد مى‏كردند، به ياد داشته باشيد كه: رمز همه‏ى پيروزيها، وحدت كلمه و حضور در صحنه است. اگر وحدت كلمه و حضور مردم در صحنه نباشد، ملت ايران نخواهد توانست گامى به جلو بگذارد؛ ولى اگر همه‏ى مردم اين رمز را شناختند و حفظ كردند، البته خداوند به آنها كمك خواهد كرد. اين وعده‏ى الهى است كه: «والّذين جاهدوا فينا لنهدينّهم سبلنا»، «من‏كان للَّه‏كان‏اللَّه له». اينها وعده‏ى حق و صدق و قطعى الهى است.
بحمداللَّه خدا با ملت ايران است و وجود بزرگوار آن رهبر عالى‏قدر و انسان والا و بى‏نظير، واقعاً بزرگترين نعمتها براى ما بوده است. امروز هم كلمات و نصايح او كه براى ما باقى مانده، بزرگترين نعمت براى ماست؛ چون كلمات خدا و انبياست و بايد قدرشان را بدانيم و ان‏شاءاللَّه به آنها عمل كنيم.
فرازي از بيانات مقام معظم رهبري در مراسم بيعت روحانيون، مسئولان و مردم استان خوزستان 21/4/1368

لزوم تدبر درسهاي امام
امروز بزرگترين وظيفه‏ى ما ملت ايران كه مريدان قديم و اولين ياران امام‏خمينى(ره) بوديم، اين است كه درسهاى آن امام بزرگوار را مرور كنيم. شخصيت عظيم رهبر كبير انقلاب و جوهر درخشانى كه همه‏ى دنيا را تحت تأثير قرار داد، در درسها و بيانات و رهنمودهاى او آشكار شده است. البته همه‏ى ما با شناخت كامل آن شخصيت عظيم خيلى فاصله داريم و بدون مبالغه و اغراق بايد گفت كه هنوز ابعاد بسيارى ازشخصيت آن روح ملكوتى و انسان بزرگ و والا براى ما شناخته‏شده نيست.
ما از نزديك قضايا را مى‏ديديم و همه‏ى كسانى كه از چنين فاصله‏يى در كنار وقايع قرار مى‏گيرند، به آسانى قدرت جمع‏بندى ندارند. جمع‏بندى آن شخصيت و تحليل ابعاد گوناگون آن انسان بزرگ و والا، قدرى تدبر و تأمل لازم دارد، كه به اين زوديها براى ما كه در عصر امام و نزديك به او بوديم، ميسر نخواهد شد؛ ولى بيانات آن بزرگوار براى ما درس است، و درس چيزى است كه در دسترس و اختيار ماست.
تدبر در درسهاى آن بزرگوار، خواهد توانست ما را با ابعاد شخصيت آن راحل عظيم‏الشأن آشنا كند و راه را بر ما بنماياند. اين درسها را نمى‏شود در چند جمله خلاصه كرد. در هر بخشى از زمان و در هر حادثه‏يى از حوادث، يكى از آن درسها مى‏تواند به عنوان رهنمود راهگشاى ما باشد.
با توجه به شرايطى كه امروز در جهان براى كشور ما و موقعيت عظيم ملت ايران در اذهان عالم به وجود آمده است، درس بزرگ امام عزيزمان عبارت است از قدردانى از وحدت و انسجامى كه به اراده‏ى الهى براى ما پيش آمد. امروز دلهاى ملت ايران از غالب اوقاتِ دوران دهساله‏ى انقلاب به هم نزديكتر است؛ اين هم از بركات روح ملكوتى امام بزرگوارمان بود.
از بيانات مقام معظم رهبري در مراسم بيعت با روحانيون، مسئولان و مردم استان زنجان و نهاوند و كاشمر و ... 15/4/1368